Johan van der Velde wordt geboren op 12 december 1956 in Rijsbergen. In 1978 zegt hij zijn baan als bouwvakker op en treedt hij op 21-jarige leeftijd toe tot de rijen der profwielrenners bij de legendarische TI-Raleigh-ploeg van Peter Post.

In zijn debuutjaar maakt hij een verpletterende indruk door achtereenvolgens de eindklassementen van de Ronde van Romandië, de Ronde van Nederland en de Ronde van Engeland te winnen. Hij blijkt een begenadigd coureur te zijn, die niet alleen in het hooggebergte met de besten mee omhoog kan, maar ook over een vlijmscherpe eindsprint beschikt.

In 1980 wint hij de aansprekende etappekoers Dauphiné Libéré en maakt hij naam als meesterknecht van Joop Zoetemelk, die mede dankzij zijn hulp eindelijk de Tour de France op zijn naam brengt. Van der Velde zelf flankeert zijn kopman op het erepodium op de Champs Elysées in Parijs in de witte trui, als winnaar van het jongerenklassement. Het lijkt tijd voor de grote doorbraak, maar als tijdrijder komt Van der Velde duidelijk te kort en als klassementsrenner heeft hij te vaak te kampen met een slechte dag. Desondanks groeit hij uit tot het boegbeeld van de succesvolste wielergeneratie van Nederland. Kenners bewonderen hem om zijn weergaloze talent. Jongere renners beschouwen hem als een lichtend voorbeeld. Bij het grote publiek valt zijn jongensachtige voorkomen zeer in de smaak. En natuurlijk spreken zijn uitslagen ook tot de verbeelding: winnaar van etappes in grote ronden, de beste in de klassiekers Luik-Bastenaken-Luik (later gediskwalificeerd wegens doping) en het Kampioenschap van Zürich en tientallen ereplaatsen.

Eind 1983 komt er een einde aan het tijdperk ‘Raleigh’ en kan de Brabander kiezen uit aanbiedingen van de nieuwe ploeg van zijn ploegleider Peter Post (Panasonic), en Jan Raas (Kwantum Hallen). Diplomatiek als hij is, wil Van der Velde geen keuze maken en zoekt hij zijn heil in zijn favoriete wielerland Italië, waar hij een contract tekent bij Metauro Mobili-Pinarello.

In Italië beleeft Van der Velde – met onderbreking van 1987 als hij voor één seizoen terugkeert naar zijn oude leermeester Peter Post – vier schitterende seizoenen. Hij wint onder meer drie etappes in de Giro d’Italia en schrijft drie keer het puntenklassement van de Italiaanse ronde op zijn naam. Nog altijd staan bij veel wielerfans de beelden op het netvlies gebrand van Johan van der Velde die tijdens de Giro van 1988 in korte broek en met korte mouwtjes als eerste renner de top van de door sneeuw geteisterde Passeo de Gavia bereikt. Volledig bevangen door de kou zoekt de ontredderde coureur beschutting in een busje, dat hem vervolgens meeneemt naar het dal in Bormio. Drie kwartier na aankomst van etappe-winnaar Erik Breukink bereikt hij de finish, om een week later in Milaan voor de derde keer de paarse puntentrui voor beste sprinter te veroveren. Het is meteen het laatste seizoen dat Van der Velde in sportief opzicht van zich doet spreken.

Vanaf 1989 haalt hij nog regelmatig de krantenkolommen, maar niet meer vanwege zijn mooie uitslagen. Eigenlijk eindigt zijn mooie loopbaan op 30 mei 1989, wanneer hij als renner van de TVM-ploeg abrupt en door de achterdeur vertrekt uit de Ronde van Italië. Hij is zelfs even spoorloos en zijn vertrek doet zowel in Italië als in Nederland veel stof opwaaien. De druk wordt hem even te groot en hij geeft toe aan het verlangen om stante pede terug naar Rijsbergen af te reizen om zijn vrouw Josée en zijn kinderen te zien. Het blijkt de voorbode te zijn van een slechte periode, waarin de coureur in zijn nadagen aan amfetaminen verslaafd raakt en op het criminele pad belandt. Hij komt hierdoor zelfs in de gevangenis terecht, maar slaagt erin af te kicken en de weg terug omhoog te vinden.

Na deze tumultueuze periode vindt Van der Velde zijn weg in de burgermaatschappij. Hij krijgt een baan als lasser in de haven van Rotterdam en doet PR-werk voor de QuickStep-ploeg van Patrick Lefevere. Ook houdt hij zich bezig met de begeleiding van zijn zoons Alain en Ricardo, die in de voetsporen van hun vader zijn getreden en beiden aan de weg timmeren als wielrenner.

In 2012 keert Van der Velde full time terug in de wielersport. Hij begeleidt fietsvakanties in de Spaanse Costa Blanca is druk bezig met de organisatie het wielerfestijn Omloop van Breda en is ambassadeur van de stichting Cycle for Hope